Συχνά όταν μια κατάσταση μας δημιουργεί έντονα ενοχλητικά συναισθήματα, άλλοτε την παραποιούμε λίγο για να την κάνουμε πιο υποφερτή, άλλοτε τη μεγαλοποιούμε στο μυαλό μας. Ο φόβος είναι η αντίδραση μας σε κάποιο υποκειμενικό ή πραγματικό κίνδυνο ή απειλή.
Στην προκειμένη περίπτωση το αίσθημα φόβου, άγχους, πανικού, ανησυχίας, τρόμου, αγωνίας, αβεβαιότητας είναι φυσικό να τα αισθανόμαστε, αλλά συνάμα χρειάζεται να μας καθησυχάζουμε και να εξετάζουμε ρεαλιστικά την κατάσταση με όσα στοιχεία διαθέτουμε. Σίγουρα χρειάζεται να έχουμε κατά νου πως δεν βοηθά ούτε η αυταπάτη πως σε μας δεν μπορεί να συμβεί κάτι κακό, αλλά ούτε και η υπερβολική αγωνία ότι σε μας θα συμβεί οπωσδήποτε.
Η πραγματικότητα είναι ότι και τα δύο είναι πιθανά και ο καλύτερος τρόπος να προστατευτούμε είναι ακολουθώντας τις συμβουλές των ειδικών.
Σκεφτείτε και αναρωτηθείτε:
Πως θα μπορούσατε να οργανωθείτε ώστε να αισθανθείτε πως ανακτάτε τον έλεγχο των πραγμάτων;
Τι θα μπορούσατε να κάνετε ώστε να αισθανθείτε λιγότερη ανησυχία, στρες και άγχος;
Τι σας έχει βοηθήσει στο παρελθόν για να διαχειριστείτε προηγούμενες αγχωτικές καταστάσεις;
Μπορείτε να δοκιμάσετε να:
•Καταγράψετε τις σκέψεις σας!
•Εξετάσετε εάν και πόσο ρεαλιστικές είναι.
•Βρείτε επιχειρήματα που επιβεβαιώνουν ή διαψεύδουν αυτές τις ανησυχίες και τους φόβους.
•Καθίσετε για λίγη ώρα σε μια πολυθρόνα και να φέρετε στο μυαλό σας ότι ενοχλητική σκέψη σταματήσατε κατά τη διάρκεια της ημέρας.
•Επαναλάβετε ότι σας βοήθησε κάθε μέρα! Είναι σημαντικό να πρασπαθήσετε και να δοκιμάσετε να βρείτε νέες ισορροπίες. Δώστε χρόνο στον εαυτό σας και αφήστε τον να πειραματιστεί!
Επειδή η θεωρία με την πράξη συχνά διαφέρουν, εάν αντιμετωπίζετε κάποια δυσκολία ως προς αυτό είναι σημαντικό να απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας και μέσω βιντεοκλήσης να συζητήσετε και να διαχειριστείτε αυτό που βιώνετε και σας επηρεάζει. Το γραφείο μας, φυσικά, παρέχει τις ανάλογες υπηρεσίες.
Δε χρειάζονται περιττές πληροφορίες, ούτε πανικός, απλά μόνο να είστε κοντά τους.
-να τα ωθείται να εκφράζονται, ώστε να εκτονώνονται οι σκέψεις και τα συναισθήματά τους (ρωτείστε τα, κάντε κάτι δημιουργικό μαζί, συμπληρώστε μαζί το 3ο-4ο slide του βίντεο)
-να επικυρώνεται τα συναισθήματά τους, χωρίς να τα κρίνετε ή να τα κάνετε να νιώθουν πως ότι αισθάνονται είναι λανθασμένο
-να είστε καλοί ακροατές και παρατηρητές τυχόν αλλαγών στη συμπεριφορά και τη διάθεσή τους
-να τους παρουσιάσετε και να επισημάνετε τη σημασία των νέων συνηθειών, εξηγώντας βήμα βήμα τι χρειάζεται να κάνουν, τόσο για τη δική τους υγεία, όσο και για την υγεία των άλλων ανθρώπων (πλύσιμο χεριών, παιχνίδι στο σπίτι, περιορισμός εξόδων, περιορισμός επαφής με τους παππούδες, γιατί δεν θα πάω σχολείο για λίγο καιρό)
-προστατεύστε τα από περιττές πληροφορίες, εικόνες και ειδήσεις
-να διατηρείτε μια σταθερή και ήρεμη στάση (ακόμα και όταν μέσα σας ανησυχείτε και αγωνιάτε)
-εξηγείστε τους πως και εσείς μπορεί να βιώνετε αντίστοιχα συναισθήματα και μπορεί να τα παρατηρούν στις εκφράσεις του προσώπου, στις αντιδράσεις και στη συμπεριφορά σας, πως όλοι οι άνθρωποι βιώνουν συναισθήματα και είναι κάτι φυσιολογικό
-να τους υπενθυμίζετε πως όσα συμβαίνουν τα έχουν αναλάβει οι μεγάλοι, πως εκείνα δε χρειάζεται να ανησυχούν και όλα θα πάνε καλά!
-εάν παρατηρήσετε κάτι ανησυχητικό ή συναντάτε δυσκολία διαχείρισης της κατάστασης με τα παιδιά σας μπορείτε να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για συμβουλευτική μέσω βιντεοκλήσης.
Για να διαχειριστούμε τα συναισθήματα των παιδιών μας τα δικά μας συναισθήματα παίζουν για λίγη ώρα σε δεύτερο χρόνο.
Δίνουμε στον εαυτό μας χώρο και χρόνο να νιώσει, να επεξεργαστεί, να βιώσει ότι αισθάνεται, ακόμα και να κλάψει εάν το έχει ανάγκη. Κανείς δεν είναι, αλλά ούτε χρειάζεται να προσπαθεί να γίνει ή να φαίνεται υπεράνθρωπος. Η καταπίεση των συναισθημάτων μπορεί να οδηγήσει σε αντίθετα αποτελέσματα και σε συναισθηματική εξάντληση. Τα συναισθήματα είναι υπέροχα και σημαντικά κομμάτια της ανθρώπινής μας φύσης, ας τα προσέξουμε και ας τα αποδεκτούμε.
Ας επικεντρώσουμε την προσοχή μας σε όσα χρειάζεται να γίνουν σήμερα και ας θέσουμε ρεαλιστικούς στόχους! Σχεδιάζοντας πράγματα για το μέλλον κατά τη διάρκεια μιας περιόδου όπου επικρατεί ένα έντονο αίσθημα αβεβαιότητας για αυτό, το πιο πιθανό να μην αποδειχθεί βοηθητικό. Προσπαθήστε να μείνετε στο εδώ και τώρα και να δημιουργήσετε ένα πρόγραμμα μέρα- μέρα.
Επιλέξτε δραστηριότητες ώστε να κάνετε ένα διάλειμμα από τον ασταμάτητο κύκλο της πληροφόρησης και των ειδήσεων. Η υπερπληροφόρηση μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα επίπεδα στρες και συναισθηματικής εξουθένωσης. Αποφύγετε να πέσετε στην παγίδα και να παρασυρθείτε κάνοντας πολλά πράγματα μαζί, έχοντας την απαίτηση από τον εαυτό σας να
τα καταφέρνει και να είναι καλός σε όλα, καθώς επίσης και πιέζοντάς τον να επιλύσει όλες τις υποχρεώσεις ή τα προβλήματα της ζωής σας. Διαλέγοντας να μην παρακολουθείτε τις ειδήσεις όλη μέρα δε σημαίνει ότι δεν ενδιαφέρεστε για το τι συμβαίνει στον κόσμο, άλλα σημαίνει πως ενδιαφέρεστε, επίσης, για την προσωπική σας ανάπτυξη και φροντίδα.
Έχετε το δικαίωμα να κάνετε ένα διάλειμμα. Πρόκειται για μια περίοδο αρκετά στρεσογόνα και αβέβαιη. Επιβραβεύστε τον εαυτό σας για όσα έχει καταφέρει και διαχειριστεί αυτό το διάστημα. Μην ξεχνάτε ότι τα πηγαίνετε περίφημα, είστε αληθινοί, αρκετοί, αξίζετε και σας έχετε ανάγκη.
Ας μιλήσουμε για τον μαύρο σκύλο που λέγεται… κατάθλιψη
“Κάθε πρωί νιώθω πως δεν υπάρχει λόγος να σηκωθώ από το κρεβάτι. Τα μέλη μου είναι βαριά όπως και η διάθεσή μου. Αν υπήρχε τρόπος να αποφύγω τη μέρα μου θα το έκανα. Θέλω να μείνω ξαπλωμένος για πάντα. Αυτό είναι ίσως το μόνο ξεκάθαρο “θέλω” μου, δε μπορώ να αναγνωρίσω κάποιο άλλο. Αισθάνομαι κούραση. Όλα απαιτούν προσπάθεια. Κι εγώ δεν έχω τη θέληση για την παραμικρή προσπάθεια.”
Τα προβλήματα, οι αντιξοότητες, οι δυσκολίες και οι αποτυχίες είναι ένα κομμάτι της ζωής. Ο καθένας τα βιώνει με τον δικό του μοναδικό τρόπο, αλλά κάποιες φορές τυχαίνει να αποτελούν το έναυσμα πρόκλησης καταθλιπτικής διάθεσης ή και κατάθλιψης σε συνδυασμό, φυσικά, και με άλλους παράγοντες. Σίγουρα γνωρίζετε ότι η κατάθλιψη δε σημαίνει απλώς το να έχει κάποιος άσχημη διάθεση.
Κατάθλιψη είναι η δυσάρεστη συναισθηματική διάθεση του ατόμου που συνοψίζεται σε μια κατάσταση παθολογικής (έντονης και παρατεταμένης) θλίψης και συνοδεύεται από σημαντική μείωση του αισθήματος προσωπικής αξίας, καθώς και από την επώδυνη συνείδηση της επιβράδυνσης των νοητικών, ψυχοκινητικών και οργανικών διαδικασιών.
Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα
Χρειάζεται να διαρκούν για αρκετές εβδομάδες, να αρχίζουν να επηρεάζουν και να ζημιώνουν πτυχές της ζωής του ατόμου, όπως για παράδειγμα την εργασία, την κοινωνική ζωή, τις διαπροσωπικές σχέσεις.
έντονη ελάττωση του ενδιαφέροντος ή της ευχαρίστησης
ελάττωση ή αύξηση της όρεξης, μεταβολή του σωματικού βάρους
διαταραχές στον ύπνο (κακή ποιότητα ύπνου, αϋπνία, υπερυπνία)
αίσθημα αναξιότητας, κενού, αβοηθησίας, θλίψης, λύπης και ενοχής, χωρίς να υπάρχει λόγος, να νιώθει ασήμαντος, αβοήθητος, χωρίς ελπίδα
χαμηλή αυτοεκτίμηση
κοινωνική απόσυρση, αποφυγή κοινωνικών επαφών
δυσκολία συγκέντρωσης και λήψης αποφάσεων
ίσως, σκέψεις θανάτου και αυτοκτονικός ιδεασμός
Στην πραγματικότητα η κατάθλιψη δεν είναι «μία». Υπάρχουν πολλά είδη και η διάγνωσή της μπορεί να δοθεί σε μια σειρά ανθρώπων οι οποίοι υποφέρουν από διάφορα προβλήματα και δυσκολίες, ο καθένας με το δικό του μοναδικό τρόπο.
σε ορισμένους ανθρώπους μπορεί να προκληθεί από ένα σημαντικό δυσάρεστο γεγονός της ζωής (ανεργία, οικογενειακά προβλήματα, φτώχεια, οικονομικές δυσκολίες, απώλεια, σημαντική αποτυχία)
σε άλλους φαίνεται να υπάρχει γενετική προδιάθεση, καθώς είναι πιθανότερο να τη βιώσουν άνθρωποι με οικογενειακό ιστορικό κατάθλιψης
άλλοι άνθρωποι εμφανίζονται περισσότερο ευάλωτοι στην κατάθλιψη εξαιτίας πρώιμων αρνητικών εμπειριών στη ζωή
σε άλλες περιπτώσεις η κατάθλιψη εκδηλώνεται στο πλαίσια οικογενειακών, συναισθηματικών δυσκολιών ή λόγω κοινωνικής απομόνωσης
υπάρχουν και περιπτώσεις, όπου συνυπάρχουν όλες οι προαναφερθείσες δυσκολίες
Ειδικότερα, είναι σαν ένας μαύρος μανδύας που απλώνεται και επηρεάζει πολλούς τομείς της ζωής, όπως:
Τα κίνητρα
Η κατάθλιψη επηρεάζει το βαθμό κινητοποίησης και ενεργητικότητας του ατόμου και ενισχύει την απάθεια. Συνήθως, αισθάνεται πως δεν έχει δυνάμεις, διακατέχεται από απουσία ενδιαφέροντος να εμπλακεί σε οποιαδήποτε δραστηριότητα και κυριεύεται από σκέψεις «δεν αξίζει να κάνω τίποτε», «όλα είναι ανούσια και άσκοπα», «είναι μάταιο να προσπαθώ».
Τα συναισθήματα
Η κατάθλιψη δε σχετίζεται μόνο με την κακή διάθεση. Παρατηρείται δυσκολία βίωσης οποιασδήποτε ευχαρίστησης και ικανοποίησης, η ζωή μοιάζει άδεια και βυθισμένη στη θλίψη, μπορεί να υπάρχει καταπιεσμένος ανέκφραστος θυμός και αγανάκτηση, με αποτέλεσμα το άτομο να εμφανίζει ευερεθιστότητα και να προκαλούνται συγκρούσεις και λογομαχίες. Συνηθισμένα κυρίαρχα συναισθήματα είναι το άγχος, ο φόβος, η ντροπή, ο φθόνος, η ζήλεια και το αίσθημα ευαλωτότητας και κενού.
Τις σκέψεις
Η κατάθλιψη επηρεάζει και τον τρόπο σκέψης, τη συγκέντρωση (εστίαση της προσοχής) και τη μνήμη. Διαπιστώνεται η τάση να ξεχνά διάφορα πράγματα και να γίνεται ευκολότερο να θυμάται περισσότερο αρνητικές καταστάσεις, γεγονότα, εμπειρίες κ.α. παρά θετικά.
Επιπλέον, η κατάθλιψη ασκεί δραματική επιρροή στις σκέψεις για τον εαυτό, το μέλλον και τον κόσμο. Τα άτομα με κατάθλιψη τείνουν να βλέπουν τον εαυτό τους ως κατώτερο, ελλιπή, κακό, άχρηστο, ασήμαντο, πως το μέλλον μοιάζει σκοτεινό, ένα κενό, ένας ατελείωτος κύκλος ματαιώσεων και απωλειών. Περιγράφουν τη ζωή σαν ένα μαύρο σύννεφο, σαν μια βαθιά τρύπα, σαν ένα βαθύ πηγάδι, σαν ένα σκοτεινό δωμάτιο, μέσα στο οποίο αισθάνονται εγκλωβισμένοι, ανήμποροι και χωρίς διέξοδο διαφυγής.
Τη συμπεριφορά
Ένα άτομο με κατάθλιψη απασχολείται με πολύ λιγότερες θετικές δραστηριότητες, αποσύρεται κοινωνικά και νιώθει την ανάγκη να μένει κρυμμένο. Δραστηριότητες που προηγουμένως ήταν ευχάριστες πλέον φαίνονται μαρτυρικές, γιατί όλα μοιάζουν να απαιτούν τόση μεγάλη προσπάθεια. Εμφανίζει την τάση να αποφεύγει δραστηριότητες και ανθρώπους και χάνει την κοινωνική του αυτοπεποίθηση.
Τη φυσιολογία
Η κατάθλιψη είναι αποτέλεσμα βιολογικών αλλαγών, οι οποίες επηρεάζουν το σώμα και τον εγκέφαλο. Πολλές έρευνες έδειξαν ότι ορισμένες από αυτές τις αλλαγές σχετίζονται με τις ορμόνες του στρες, όπως η κορτιζόλη. Επιπλέον, επηρεάζονται και κάποιες χημικές ουσίες του εγκεφάλου, οι οποίες ονομάζονται νευροδιαβιβαστές. Αυτές οι βιολογικές αλλαγές είναι πολύ πιθανόν να προκαλέσουν δυσκολίες στον ύπνο, μειωμένη όρεξη, απώλεια ή αύξηση βάρους.
Τις κοινωνικές σχέσεις
Ακόμα και αν ένα άτομο που πάσχει από κατάθλιψη καταβάλει προσπάθεια να κρύψει τι πραγματικά βιώνει είναι σχεδόν βέβαιο πως οι κοινωνικές σχέσεις του θα επηρεαστούν. Χρειάζεται να αποδεχθεί τα συναισθήματά του και να μην νιώθει ντροπή για αυτά, γιατί έχοντας μια τέτοια αντιμετώπιση είναι πιθανό να μην είναι βοηθητική και να συμβάλλει στην ενίσχυση του καταθλιπτικού συναισθήματος. Ενδέχεται να υπάρχει ένα αίσθημα απώλειας ελέγχου, αγανάκτηση που δεν έχει εκφραστεί, συγκρούσεις που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει, να αισθάνεται πως οι φίλοι και ο σύντροφος του ατόμου δεν μπορεί να καταλάβει τι συμβαίνει.
Μερικές συμβουλές αντιμετώπισης
Αν πάσχετε από κατάθλιψη, αν νιώθετε αποτυχημένοι, αν έχετε πολύ θυμό και μισός μέσα σας, αν τρέμετε από το φόβο σας, αν πιστεύετε ότι δεν αξίζει να ζείτε, αν νιώθετε εγκλωβισμένοι και προσπαθείτε απεγνωσμένα να διαφύγετε, όποια κι αν είναι τα συναισθήματά σας, ένα είναι σίγουρο ότι δεν είστε μόνοι και δεν είστε οι μόνοι.
Εκατομμύρια άνθρωποι με κατάθλιψη υπάρχουν σε όλο τον κόσμο και νιώθουν όπως εσείς. Φυσικά αυτό δεν είναι αρκετό για να κάνει πιο υποφερτό ότι βιώνετε, αλλά σίγουρα αποτελεί μια σημαντική επιβεβαίωση και υπενθύμιση πως δεν υπάρχει σε σας κάποιο κακό επειδή βρίσκεστε σε αυτή την κατάσταση. Πρόκειται για ένα σύνολο αισθήσεων, συναισθημάτων, συμπεριφορών και σκέψεων, τα οποία δυστυχώς χαρακτηρίζουν την κατάθλιψη.
Αυτό που μπορεί να σας βοηθήσει είναι:
η κατάτμηση των δραστηριοτήτων, να σχεδιάζετε τις δραστηριότητες σας βήμα προς βήμα
η αντιμετώπιση της πλήξης, διερωτηθείτε πως μπορείτε να δραστηριοποιηθείτε περισσότερο και να κάνετε πράγματα που σας αποσπούν από τις ανησυχίες σας
ανάλυση των προβλημάτων και των στόχων σας με απλά βήματα, ακολουθήστε τα ένα-ένα
προσπαθείστε να εντάξετε θετικές δραστηριότητες στη ζωή σας
ορισμένες φορές χρειάζεται να αυξήσετε τις κοινωνικές επαφές, ενώ κάποιες άλλες να τις μειώσετε
εξασφαλίστε ελεύθερο χρόνο και προσωπικό χώρο για τον εαυτό σας, μεγάλη σημασία έχει να κατανοήσετε και να αναγνωρίσετε τις ανάγκες σας
οι σκέψεις επηρεάζουν τον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου δοκιμάστε να ελέγξετε τις αρνητικές σκέψεις αποσύροντας την προσοχή σας από αυτές και στρέφοντας την σε άλλες πιο θετικές
μη θεωρείτε ότι μπορείτε να καταφέρετε πάντοτε τα πάντα! Κανείς δεν μπορεί αναγνωρίστε τα όριά σας, αν πιστεύετε ότι υπάρχουν πολύ λίγα πράγματα που δεν μπορείτε να αντιμετωπίσετε είναι πολύ πιθανό να μη γνωρίζετε τα προσωπικά σας όρια
Επιπλέον, η θεραπεία συχνά χρειάζεται να επικεντρωθεί στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το σώμα, καθώς και στον γενικότερο τρόπο ζωής:
σωματική άσκηση
βελτίωση της διατροφής
περιορισμός του καφέ
εύρεση δραστηριοτήτων που συμβάλλουν στη χαλάρωση
απόσπαση προσοχής από τον αρνητικό τρόπο σκέψης
Πως μπορεί να με βοηθήσει η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία με το άγχος μου;
Βασική αρχή της Γνωσιακής Συμπεριφοριστικής Προσέγγισης (ΓΣΘ) είναι πως ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τις καταστάσεις επηρεάζει τόσο τα συναισθήματά μας, όσο και τη συμπεριφορά μας. Επίσης, η ΓΣΘ υποστηρίζει ότι δεν είναι τα γεγονότα καθαυτά που καθορίζουν τον τρόπο που νιώθουμε, αλλά το πώς ο καθένας μας τα αντιλαμβάνεται.
Ειδικότερα, η συγκεκριμένη θεραπεία μπορεί να βοηθήσει με διάφορες εξατομικευμένες τεχνικές για την αντιμετώπιση των δυσκολιών στο «εδώ και τώρα», αλλά και με τον εντοπισμό και την αλλαγή βαθύτερων πεποιθήσεων που έχουν δημιουργηθεί καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής και συντηρούν δυσλειτουργικές σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορές. Κάθε προσπάθεια αντιμετώπισης του προβλήματος προσαρμόζεται ανάλογα με το άτομο και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του.
Εάν εσείς ή κάποιος που γνωρίζετε βιώνει ορισμένα από αυτά τα συμπτώματα, ελπίζουμε το κείμενο αυτό να σας βοηθήσει να καταλάβετε τι συμβαίνει και να ενθαρρύνετε τον εαυτό σας ή το φίλο σας να αναζητήσει βοήθεια από επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Westbrook, D., Kennerly, H., Kirk, J. (2012). Εισαγωγή στη γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία, εκδόσεις Πεδίο
Kennerley, H. (2014). Ξεπερνώντας το Άγχος, εκδόσεις Πεδίο
Gilbert, P. (2014). Ξεπερνώντας την Κατάθλιψη, εκδόσεις Πεδίο
Οι κρίσεις πανικού είναι ιδιαίτερα τρομακτικές γιατί εμφανίζονται ξαφνικά σε καταστάσεις όπου οι περισσότεροι άνθρωποι δεν αναμένουν να αισθανθούν εκνευρισμό ή φόβο. Η ταχύτητα με την οποία εμφανίζονται τα συμπτώματα και η έντασή τους, καθώς και το γεγονός ότι επηρεάζουν τόσα πολλά μέρη του σώματος κάνει το αίσθημα του φόβου, της αβοηθητότητας και της ανημπόριας μεγαλύτερο.
«Αρχίζει όταν ξαφνικά νιώθω να μην μπορώ να αναπνεύσω κανονικά. Έπειτα αρχίζω να ζαλίζομαι, ιδρώνω και η καρδιά μου χτυπά μανιασμένα. Μερικές φορές αισθάνομαι ναυτία ή ότι θα πνιγώ. Τα δάχτυλά μου μουδιάζουν κι αισθάνομαι μυρμήγκιασμα στα πόδια μου. Νιώθω παράξενα σα να μην είμαι πραγματικά εκεί σα να είμαι αποκομμένη από την πραγματικότητα. Αρχίζω να σκέφτομαι ότι θα χάσω τον έλεγχο ή θα πεθάνω, αυτό με κάνει να αισθάνομαι πάρα πολύ φοβισμένη, παρόλο που η κρίση διαρκεί μόλις λίγα λεπτά. Μου φαίνεται ότι διαρκεί μια αιωνιότητα και ότι δεν θα την ξεπεράσω ποτέ.»
Ποια είναι τα συμπτώματα που συνοδεύουν μια κρίση πανικού;
Τα συμπτώματα που εμφανίζονται συνήθως είναι τα εξής:
Δυσκολία στην αναπνοή η λαχάνιασμα
Αίσθημα πνιγμού
Σφίξιμο πίεση η πόνο στο στήθος
Τρέμουλο έντονος τρόμος και αδυναμία
Ιδρωμένες παλάμες και υπερβολική εφίδρωση
Μυρμήγκιασμα η μούδιασμα στα χέρια και στα πόδια
Αίσθημα δυνατών παλμών, ταχυκαρδία
Αίσθημα τάσεις για λιποθυμία η αστάθειας και ζαλάδα
Τα συμπτώματα αυτά συνήθως συνοδεύουν και βασανιστικές σκέψεις όπως:
θα τρελαθώ
θα χάσω τον έλεγχο
θα λιποθυμήσω
θα καταρρεύσω
θα πάθω καρδιακή προσβολή
θα πάθει κεφαλικό
θα αρχίσω να ουρλιάζω και θα γελοιοποιηθώ
Η πιθανότητα να συμβεί κάτι από τα παραπάνω είναι ελάχιστη. Με το τέλος του επεισοδίου οι σκέψεις αυτές συνήθως μοιάζουν παράλογες. Κατά τη διάρκεια όμως της κρίσης πανικού είναι πάρα πολύ έντονες. Οι φόβοι μπορεί να είναι τόσο πραγματικοί και να παραμένουν ενεργητικοί στη μνήμη, προκαλώντας μεγάλη ανησυχία και άγχος μεταξύ των διαστημάτων που μεσολαβούν μέχρι την επόμενη πιθανή κρίση πανικού. Το διάστημα που μεσολαβεί ανάμεσα στις κρίσεις κυριαρχεί ένα άγχος μήπως ξανασυμβούν τα ίδια σωματικά συμπτώματα και επανέλθουν αυτές οι ενοχλητικές σκέψεις και συναισθήματα.
Μετά την υποχώρηση της κρίσεως πανικού, το άτομο, συνήθως, έχει εξαντληθεί, αποθαρρυνθεί, σοκαριστεί και αισθάνεται μπερδεμένο. Πρόκειται για μια εξαιρετικά τρομακτική εμπειρία, ιδιαίτερα όταν δεν είναι γνωστό τι είναι εκείνο που μπορεί να την προκάλεσε. Στην αρχή οι άνθρωποι πιστεύουν ότι έχουν κάποιο οργανικό πρόβλημα και αναζητούν ιατρική βοήθεια. Άλλοι νιώθουν ντροπή, αμηχανία, επειδή θεωρούν ότι δεν έχουν τον έλεγχο του εαυτού τους, ενώ άλλοι το βιώνουν σιωπηλά, φοβούνται να αποκαλύψουν τι τους συμβαίνει και δεν αναζητούν επαγγελματική βοήθεια.
Τι είναι η Διαταραχή Πανικού;
Όταν ορισμένα άτομα εκδηλώνουν επαναλαμβανόμενες κρίσης πανικού και το πρόβλημα αρχίζει να παρακωλύει τη ζωή τους, τότε λέμε πως έχουν Διαταραχή Πανικού.
Συνήθως οι άνθρωποι εκδηλώνουν μόνο 1 ή 2 έντονες κρίσης πανικού και στη συνέχεια αρχίζουν να φοβούνται μήπως εκδηλώσουν περισσότερες. Η ενασχόληση με το πρόβλημα κυριαρχεί στο μυαλό και τη συμπεριφορά του ατόμου και αποτελεί παράγοντα πρόκλησης περισσότερου άγχους, «υποχρεώνοντάς» το να προσαρμόσει ανάλογα τον τρόπο ζωής του, με αποτέλεσμα να αποφεύγει κάθε ερέθισμα που πιστεύει ότι μπορεί να του προκαλέσει μια κρίση πανικού. Η ανησυχία για επικείμενες κρίσεις πανικού είναι γνωστή ως άγχος αναμονής.
Τι είναι η Αγοραφοβία;
Τα άτομα που εμφάνισαν κρίση πανικού σε μια συγκεκριμένη κατάσταση διαπιστώνεται πως συνηθίζουν να αποφεύγουν αυτή την κατάσταση από φόβο μήπως εκδηλώσουν κι άλλη κρίση. Για παράδειγμα, όταν κάποιος έχει βιώσει μια κρίση πανικού σε πολυκατάστημα θα αρχίσει να αποφεύγει να επισκέπτεται εμπορικά κέντρα ή να πηγαίνει για ψώνια γενικότερα. Ένα άτομο που πάσχει από αγοραφοβία έχει την τάση να αποφεύγει καταστάσεις στις οποίες εκτιμά πως η διαφυγή μπορεί να είναι δύσκολη στην περίπτωση που παρουσιάσει μια κρίση πανικού, διαφορετικά επιλέγει να υπομείνει την κατάσταση κυριευμένος από ησυχία και αδημονία.
Μερικές από τις καταστάσεις που μπορεί να αποφύγει ένα άτομο με Διαταραχή Πανικού συνοδευόμενη από αγοραφοβία είναι: η οδήγηση αυτοκινήτου σε μποτιλιάρισμα, τα ψώνια σε πολυκαταστήματα/ εμπορικά κέντρα, η χρήση μέσων μαζικής μεταφοράς, τα εστιατόρια, τους κινηματογράφους, τα θέατρα ή/ και παραμονή στο σπίτι, χωρίς την παρέα άλλου άτομου.
Πως μπορεί να βοηθήσει η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία;
Σύμφωνα με τη γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία οι συμπεριφορές και οι συνέπειές τους αναπτύσσονται ως αποτέλεσμα λανθασμένων συνηθειών στον τρόπο με τον οποίο αντιδρούμε στην ψυχολογική πίεση, οι οποίες προέρχονται από το περιβάλλον και αυτές οι μαθημένες συμπεριφορές μπορούν να οδηγήσουν στην εμφάνιση ενοχλητικών συμπτωμάτων.
Υποστηρίζεται, λοιπόν, ότι εφόσον είναι δυνατό να μάθουμε αυτές τις συνήθειες, τότε είναι δυνατό να τις ξεμάθουμε και να ξαναμάθουμε πιο αποτελεσματικές μεθόδους αντιμετώπισης των ψυχολογικών πιέσεων, οι οποίες δεν μας καταπονούν και δεν δημιουργούν δυσκολίες.
Η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία προσφέρει στον θεραπευόμενο τη δυνατότητα να μάθει μέσω της εξάσκησης και της επανάληψης καινούριους τρόπους διαχείρισης των δύσκολων καταστάσεων και του άγχους που αυτές προκαλούν.
Συνοπτικά οι αρχές που διέπουν την θεωρία περιλαμβάνουν
Κατανόηση της φύσης των κρίσεων πανικού, της διαταραχής πανικού και των φαύλων κύκλων που τις διέπουν
Μάθηση δεξιοτήτων που απαιτούνται για να αντιμετωπιστούν τα συμπτώματα των κρίσεων πανικού και άγχους
Εξάσκηση σε ασκήσεις αντικατάστασης των δυσλειτουργικών, απρόσφορων και καταστροφικών σκέψεων με πιο αποτελεσματικές, λειτουργικές και βοηθητικές
Ανάπτυξη μεθόδου για την αντιμετώπιση των σωματικών συμπτωμάτων που εκλύουν το άγχος και μάθηση μιας ρεαλιστικότερης αξιολόγησης της έννοιας αυτών των αισθημάτων
Σταδιακή αντιμετώπιση των καταστάσεων που προηγουμένως αποφεύγονταν, ώστε να ξεπεραστεί η πιθανή αγοραφοβία και να επανέλθει μια ικανοποιητική για το άτομο ποιότητα ζωής
Westbrook, D., Kennerly, H., Kirk, J. (2012). Εισαγωγή στη γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία, εκδόσεις Πεδίο
Kennerley, H. (2014). Ξεπερνώντας το Άγχος, εκδόσεις Πεδίο
Silove, D., Manicavasar, V. (2014). Ξεπερνώντας τον Πανικό, εκδόσεις Πεδίο
«Το άγχος είναι σαν ένα κρεμμύδι, με πολλά στρώματα αποφυγών τα οποία είναι επώδυνα να ξεφλουδίζεις, αλλά η ανάρρωση βρίσκεται στον πυρήνα του.»
Όλοι σχεδόν αισθανόμαστε άγχος κάποια στιγμή στη ζωή μας. Είναι φυσικό να νιώθουμε άγχος και να βιώνουμε στρες, όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε κάτι άγνωστο και αβέβαιο, όπως η πρωτόγνωρη κατάσταση που βιώνουμε τους τελευταίους δυο μήνες. Η ψυχική υγεία κατά τη διάρκεια καινούριων κρίσεων και πρωτόγνωρων καταστάσεων, με απροσδιόριστη εξέλιξη, κατάληξη και ασαφή δεδομένα, μπορεί να επιδεινωθεί, να αποσταθεροποιηθεί ή να χειροτερέψει. Το στρες (σαν λειτουργία), το άγχος και τα υπόλοιπα συναισθήματα αποτελούν αρχέγονους μηχανισμούς επιβίωσης και εξέλιξης του ανθρώπινου είδους και όχι μόνο. Έχουν σχεδιαστεί και μας συντροφεύουν για να μας κρατάνε ασφαλείς, αλλά και να μας κινητοποιούν να δράσουμε προς την κατεύθυνση της επιβίωσης.
Τι είναι το στρες;
Πρόκειται για
μια λειτουργία που μας συντροφεύει εξελικτικά χιλιάδες χρόνια. Το στρες
αποτελούσε «μηχανισμό» επιβίωσης όταν ακόμη ο άνθρωπος ζούσε στη φύση και είχε
να αντιμετωπίσει απειλές, όπως για παράδειγμα τα άγρια ζώα. Αντιλαμβανόμενος
τον κίνδυνο εκδήλωνε συνήθως τρεις συμπεριφορές, να παλέψει για τη ζωή του (fight), να τρέξει για τη ζωή του (flight) ή να «παγώσει» (freeze), ώστε να μην τραβήξει την προσοχή.
Αυτές, λοιπόν, οι λειτουργίες γίνονται σχεδόν αυτόματα, το σώμα κατακλύζεται
από ορμόνες με βασικότερη την κορτιζόλη, τη βασική ορμόνη του στρες.
Τα σωματικά
συμπτώματα του στρες δεν προκαλούνται τόσο από τα πραγματικά γεγονότα, όσο από
αυτό που ονομάζουμε «αντιλαμβανόμενο στρες» (perceived stress), δηλαδή από τον
τρόπο που ο κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται και σκέφτεται για το απειλητικό
ερέθισμα. Η αντίληψη και η βίωση κάποιου είδους απειλής, σωματικής ή ψυχολογικής,
εξαιτίας ενός γεγονότος, αυτόματα θα οδηγήσει τον οργανισμό να προετοιμαστεί
για «μάχη ή φυγή» (fight or flight) και θα προκληθούν συμπτώματα όπως:
εφίδρωση, τρέμουλο, μούδιασμα, ζαλάδα, ναυτία, ταχυκαρδία, τάσεις λιποθυμίας
κ.α.)
Μπορεί πλέον να
μη ζούμε στη φύση και να απειλούμαστε από τέτοιους κινδύνους, αλλά στην
σύγχρονη ζωή ο καθένας ερμηνεύει και αντιλαμβάνεται ως απειλή διάφορα
στρεσογόνα ερεθίσματα, καταστάσεις, γεγονότα ή ανθρώπους, με αποτέλεσμα να
ενεργοποιείται αυτός ο μηχανισμός και σε μερικές περιπτώσεις έντονου άγχους να
εκδηλώνονται κρίσεις πανικού. Παράλληλα με τις παραπάνω σωματικές αισθήσεις οι
άνθρωποι συνήθως κάνουν και βασανιστικές σκέψεις, όπως: «θα τρελαθώ», «θα χάσω
τον έλεγχο», «θα πάθω καρδιακή προσβολή/ εγκεφαλικό», «θα καταρρεύσω».
Τι είναι το
άγχος;
Είναι ένα γνώριμο συναίσθημα, όπου
πιθανότατα έχουμε βιώσει όλοι, αλλά με τον δικό μας ξεχωριστό τρόπο. Πρόκειται
για κατάσταση που δημιουργείται μπροστά σε απαιτήσεις, εμπόδια ή ευκαιρίες της
ζωής. Το άγχος χαρακτηρίζεται από ένα αόριστο δυσάρεστο συναίσθημα φόβου και
ανησυχίας.
Το ήπιο άγχος είναι τόσο συνηθισμένο,
ώστε θεωρείται φυσιολογικό και δεν αποτελεί κατά κανόνα πηγή ανησυχίας. Στην
πραγματικότητα, αυτό είναι απαραίτητο για να αποδώσουμε καλά σε καταστάσεις οι
οποίες απαιτούν συγκέντρωση, αποτελεσματικότητα και δεξιότητες. Το αγχώδες
άτομο ανησυχεί συνήθως για άγνωστους κινδύνους. Τα συμπτώματα
μπορεί να κλιμακώνονται ανάλογα με την ένταση την οποία το βιώνει.
Ωστόσο, σε μερικούς ανθρώπους τα
συμπτώματα άγχους είναι τόσο έντονα και επίμονα σε σημείο που τους
αποδιοργανώνουν. Οι άνθρωποι με τόσο έντονο άγχος πάσχουν συχνά από μια αγχώδη
διαταραχή. Σε μερικές περιπτώσεις οι άνθρωποι εκδηλώνουν επεισόδια ξαφνικού
άγχους, τα οποία ονομάζονται κρίσεις πανικού.
Πότε
θεωρείται το άγχος ως πρόβλημα;
Όταν το άγχος, η ανησυχία ή τα σωματικά
συμπτώματα δυσκολεύουν το άτομο σε κοινωνικούς, επαγγελματικούς ή άλλους
τομείς. Καθώς, επίσης όταν σε ψυχολογικό επίπεδο το άτομο αισθάνεται
αναστατωμένο ανήσυχο, δεν μπορεί να συγκεντρωθεί, έχει μειωμένη αυτοπεποίθηση,
είναι ευερέθιστο, δυσκολεύεται να πάρει αποφάσεις και να συγκεντρωθεί. Τέλος,
όταν οι αλλαγές στη συμπεριφορά του, εξαιτίας της ψυχολογικής πίεσης,
περιλαμβάνουν την μείωση της αποτελεσματικότητας, τη νευρικότητα, την κρίση
στις διαπροσωπικές του σχέσεις, την υιοθέτηση επιβλαβών συνηθειών κ.α.
Πολλοί πιστεύουν
ότι δε βιώνουν άγχος, φόβο ή ανησυχία διότι δε βιώνουν έντονα συμπτώματα. Όμως το
άγχος μπορεί να εκδηλωθεί με πολλούς και διάφορους τρόπους. Για παράδειγμα,
αυτήν την περίοδο μπορεί να κάνουν επαναλαμβανόμενες σκέψεις, να αναρωτιούνται
συχνά και να σκέφτονται πολύ πράγματα όπως: «τι θα γίνει με τη δουλειά μου;»,
«τι θα κάνω με τα παιδιά μου;», «πώς θα προστατεύσω τον εαυτό μου και τους
δικούς μου;», «τι ισχύει τελικά; Πόσο σοβαρά είναι τα πράγματα;».
Ένας άλλος
συχνός τρόπος εκδήλωσης του άγχους στη συγκεκριμένη κατάσταση είναι η
επικέντρωση στις αισθήσεις και τις λειτουργίες του σώματος και οι
επαναλαμβανόμενες σκέψεις «Είμαι καλά;», «Μήπως αρρωσταίνω;». Είτε νιώθετε λίγο
ή πολύ αγχωμένοι, υπάρχουν κάποια πράγματα που μπορείτε να δοκιμάσετε, ώστε να
παραμείνετε σχετικά ήρεμοι, να νιώσετε καλύτερα και να αποφύγετε τον πανικό.
Τι θα μπορούσα να δοκιμάσω για να βοηθηθώ;
Το κλειδί σε
αυτές τις αβέβαιες καταστάσεις που βιώνουμε αυτήν την περίοδο, και σε άλλες
τόσες που θα συναντήσουμε κατά τη διάρκεια της ζωής, οι οποίες είναι πιθανό να
μην είναι οικείες, γνώριμες και διαχειρίσιμες, αλλά ίσως πρωτόγνωρες, είναι η
ανάπτυξη της προσαρμοστικότητας και
της ψυχικής ανθεκτικότητας για να
αντιμετωπίζει τις αντιξοότητες, πάντα με βασικό γνώμονα την προστασία και τη
φροντίδα του εαυτού. Σίγουρα στη θεωρία όλα ακούγονται, απλά, λογικά και
εύκολα. Σε πρακτικό επίπεδο είναι σημαντικό να προσπαθήσετε και να δοκιμάσετε να
βρείτε νέες ισορροπίες.
Δίνουμε στον εαυτό μας χώρο και χρόνο να νιώσει, να επεξεργαστεί, να βιώσει ότι αισθάνεται, ακόμα και να κλάψει εάν το έχει ανάγκη. Κανείς δεν είναι, αλλά ούτε χρειάζεται να προσπαθεί να γίνει ή να φαίνεται υπεράνθρωπος. Η καταπίεση των συναισθημάτων μπορεί να οδηγήσει σε αντίθετα αποτελέσματα και σε συναισθηματική εξάντληση. Τα συναισθήματα είναι υπέροχα και σημαντικά κομμάτια της ανθρώπινης μας φύσης, ας τα προσέξουμε και ας τα αποδεχτούμε.
Επικεντρώνουμε
την προσοχή μας σε όσα χρειάζεται να γίνουν σήμερα και θέτουμε ρεαλιστικούς
στόχους! Σχεδιάζοντας πράγματα για το
μέλλον κατά τη διάρκεια μιας περιόδου όπου επικρατεί ένα έντονο αίσθημα
αβεβαιότητας για αυτό, το πιο πιθανό να μην αποδειχθεί βοηθητικό. Προσπαθήστε
να μείνετε στο εδώ και τώρα και να δημιουργήσετε ένα πρόγραμμα μέρα- μέρα. .
Επιλέξτε δραστηριότητες ώστε να κάνετε ένα διάλειμμα από τον ασταμάτητο κύκλο
της πληροφόρησης και των ειδήσεων.
Πρόκειται για μια περίοδο αρκετά
στρεσογόνα και αβέβαιη. Επιβραβεύστε τον
εαυτό σας για όσα έχει καταφέρει και διαχειριστεί αυτό το διάστημα. Μην
ξεχνάτε ότι τα πηγαίνετε περίφημα, είστε αληθινοί, αρκετοί, αξίζετε και σας
έχετε ανάγκη.
Σκεφτείτε
και αναρωτηθείτε: Πως θα μπορούσατε να οργανωθείτε ώστε
να αισθανθείτε πως ανακτάτε τον έλεγχο των πραγμάτων; Τι θα μπορούσατε να
κάνετε ώστε να αισθανθείτε λιγότερη ανησυχία, στρες και άγχος; Τι σας έχει
βοηθήσει στο παρελθόν για να διαχειριστείτε προηγούμενες αγχωτικές καταστάσεις;
Καταγράψετε
τις σκέψεις σας! Αναγνωρίστε τις αρνητικές σκέψεις.
Όταν καταγράφετε αυτό που σκέφτεστε είναι πιθανό να αισθανθείτε περισσότερο πως
έχετε τον έλεγχο τους στα χέρια σας και περνάτε ευκολότερα στη συνειδητοποίησή
τους.
Εξετάσετε
εάν και πόσο οι ενοχλητικές σκέψεις είναι ρεαλιστικές.
Βρείτε επιχειρήματα που τις επιβεβαιώνουν ή διαψεύδουν αυτές τις ανησυχίες και
τους φόβους.
Αναπλαισιώστε
τις σκέψεις σας: Η θετική αναπλαισίωση συμβάλλει
βοηθητικά στην αναδιαμόρφωση των αντιλήψεων του ατόμου για τις δυσκολίες που
μπορεί να συναντήσει, έτσι ώστε να αποφεύγει τη βίωση υψηλών επιπέδων στρες, να
περιορίσει τις φυσιολογικές αντιδράσεις του οργανισμού στο στρες και να
δημιουργεί μια πιο θετική στάση για τη ζωή με κίνητρο και εμπιστοσύνη στον
εαυτό. Μέσω της αναπλαισίωσης, μειώνεται η ισχύς της αντίληψης των γεγονότων ως
απειλητικών και διευκολύνεται η διαδικασία της αποτελεσματικής διαχείρισής
τους, καθώς και της χαλάρωσης.
Δοκιμάστε
να αντικαταστήσετε τις σκέψεις σας με νέες, εναλλακτικές,
θετικές και πιο βοηθητικές σκέψεις.
Δοκιμάστε
τεχνικές χαλάρωσης, όπως διαφραγματικές αναπνοές,
νευρομυική χαλάρωση, διαλογισμό.
Επαναλάβετε
ότι σας βοήθησε ή γίνεται πιο εφευρετικοί, ώστε να
βρείτε επιπλέον τρόπους! Είναι σημαντικό να προσπαθήσετε και να δοκιμάσετε να
βρείτε νέες ισορροπίες. Δώστε χρόνο στον εαυτό σας και αφήστε τον να
πειραματιστεί!
Θέστε σαν βασικό στόχο την καλύτερη
διατήρηση του εαυτού σας, της σωματικής, αλλά κυρίως της ψυχικής σας υγείας,
ώστε να γίνει και πιο εύκολη η μετάβασή σας στην επόμενη μέρα μετά την κρίση.
Πως
μπορεί να με βοηθήσει η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία με το άγχος μου;
Βασική αρχή της
Γνωσιακής Συμπεριφοριστικής Προσέγγισης (ΓΣΘ) είναι πως ο τρόπος που
αντιλαμβανόμαστε τις καταστάσεις επηρεάζει τόσο τα συναισθήματά μας, όσο και τη
συμπεριφορά μας. Επίσης, η ΓΣΘ υποστηρίζει ότι δεν είναι τα γεγονότα καθαυτά
που καθορίζουν τον τρόπο που νιώθουμε, αλλά το πώς ο καθένας μας τα
αντιλαμβάνεται.
Ειδικότερα, η συγκεκριμένη θεραπεία
μπορεί να βοηθήσει με διάφορες εξατομικευμένες τεχνικές για την αντιμετώπιση
των δυσκολιών στο «εδώ και τώρα», αλλά και με τον εντοπισμό και την αλλαγή
βαθύτερων πεποιθήσεων που έχουν δημιουργηθεί καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής και
συντηρούν δυσλειτουργικές σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορές. Κάθε
προσπάθεια αντιμετώπισης του προβλήματος προσαρμόζεται ανάλογα με το άτομο και
τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Επεξεργασία
Westbrook, D., Kennerly, H., Kirk, J. (2012). Εισαγωγή στη γνωσιακή
συμπεριφοριστική θεραπεία, εκδόσεις Πεδίο
Kennerley, H. (2014). Ξεπερνώντας το Άγχος,
εκδόσεις Πεδίο
Silove, D., Manicavasar, V.
(2014). Ξεπερνώντας τον Πανικό, εκδόσεις Πεδίο
Ας κάνουμε λίγο πιο συγκεκριμένο το «κάνεις» και ας μιλήσουμε για στρατηγικές συμπεριφοράς, αντιμετώπισης και σκέψης.
Όλοι χρησιμοποιούμε τις δικές μας στρατηγικές, τις οποίες μαθαίνουμε, διαμορφώνουμε και χρησιμοποιούμε από αρκετά μικρή ηλικία. Μεγαλώνοντας, είτε ενισχύονται, εμπλουτίζονται και τροποποιούνται από τις εμπειρίες μας, είτε καταργούνται και αντικαθίστανται από άλλες πιο ταιριαστές με την εξελισσόμενη προσωπικότητά μας και με τις καταστάσεις που αντιμετωπίζουμε, είτε μένουν αμετάβλητες, αλλά εξακολουθούν να μας είναι χρήσιμες και βοηθητικές, είτε μένουν στάσιμες, δυσλειτουργικές και μας δυσκολεύουν.
Οι στρατηγικές αυτές ναι μεν μπορεί να μας έχουν βοηθήσει στο παρελθόν, αλλά υπάρχουν φορές που αποδεικνύονται λιγότερο βοηθητικές και λειτουργικές από όσο πιστεύαμε και ήταν.
Mini Homework σκέψης: Σε αυτές τις περιπτώσεις τι κάνουμε; Συνεχίζουμε να χρησιμοποιούμε τις ίδιες δυσλειτουργικές στρατηγικές; Προσπαθούμε να τις μετατρέψουμε και να τις εξελίξουμε σε πιο βοηθητικές; Μήπως «αυτό που κάναμε πάντα» τελικά χρειάζεται αξιολόγηση και τροποποίηση; Και πως τα κάνουμε όλα αυτά; Μήπως ένας ψυχολόγος θα μπορούσε να βοηθήσει; #foodforthought
Αισθάνεστε ποτέ εγκλωβισμένοι; Αισθάνεστε περιορισμένοι; Αισθάνεστε πως έχετε να ακολουθήσετε πολλούς κανόνες; Αυτά που λέτε στον εαυτό σας ακούγονται σαν τη φωνή της μητέρας σας (ή οποιουδήποτε σημαντικού προσώπου που σας φρόντιζε); Μην κάνεις εκείνο… Μην κάνεις το άλλο… Αν το κάνεις θα συμβεί αυτό…θα πάθεις εκείνο… . Η εκμάθηση της αυτοπροστασίας για την επιβίωση του ατόμου αποτελούν έναν από τους βασικούς στόχους του γονεϊκού ρόλου. Τα όριά τους, λοιπόν, είναι ιδιαίτερα λεπτά και μπορούν να ξεπεραστούν και να οδηγηθούν σε πλαίσια υπερπροστασίας. Διαμορφώνουν ενήλικες, οι οποίοι μπορεί να φοβούνται, να μην έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, να αισθάνονται πως είναι δύσκολο να τα καταφέρουν μόνοι τους, να αποφεύγουν την αποτυχία και κάθε τι δυσάρεστο, όπως σκέψεις, συναισθήματα, συμπεριφορές.
Mini Homework σκέψης: Αναρωτηθείτε! Πως ήταν το περιβάλλον που μεγάλωσα; Πως αισθάνομαι τώρα;
* Μεγαλώνοντας σε ένα υπερπροστατευτικό περιβάλλον δε σημαίνει απαραίτητα πως το άτομο θα αναπτύξει δυσκολίες κατά την ενήλικη ζωή του. Συνήθως ακόμα και η δημιουργία προβλημάτων είναι πολυπαραγοντική.
• Να αισθάνομαι ανίκανος και να φοβάμαι να μιλήσω • Να ανησυχώ μήπως φανώ χαζός • Να με κρίνω κάθε λεπτό • Να ανησυχώ για κάθε επιλογή λέξεων που χρησιμοποιώ την ώρα που αλληλεπιδρώ με άλλα άτομα • Να πιστεύω πως ο καθένας μπορεί να δει τι σκέφτομαι και τι γίνεται μέσα στο κεφάλι μου • Να πιστεύω πως όλοι με κρίνουν σιωπηλά • Να πιστεύω πως πρέπει να είμαι τέλειος για να αποφύγω την κριτική • Να αισθάνομαι πως πρέπει να υπερπροσπαθώ για να είμαι ο καλύτερος σε όλα και να ξέρω πως όλα όσα κάνω υπολογίζονται και θεωρούνται έξυπνα • Να αισθάνομαι άσχημα και να επικρίνω τον εαυτό μου, γιατί δεν πληρώ τα κριτήρια όλων των άλλων •…………………………………………………………………………………………………………………………….. •…………………………………………………………………………………………………………………………….. •…………………………………………………………………………………………………………………………….. •……………………………………………………………………………………………………………………………..
Το άγχος, λοιπόν, μπορεί να κρύβεται πίσω από «αθώες» σκέψεις που κάνουμε καθημερινά, οι οποίες τις περισσότερες φορές έρχονται αυτόματα. Πόσες τέτοιες σκέψεις κάνατε σήμερα; Πόσο πίσω μπορείτε να πάτε στο παρελθόν και να θυμηθείτε πότε ξεκίνησαν να σας απασχολούν αυτές οι σκέψεις που κρύβουν άγχος; Πώς αισθάνεστε όταν σκέφτεστε με αυτό τον τρόπο;
«Δεν είναι η κίνηση στους δρόμους που σε ενοχλεί, αλλά εκείνο που σε ενοχλεί πραγματικά, είναι η δυσκολία να διαχειριστείς την ενόχληση που προκαλείται από την κίνηση στους δρόμους.» *The Cockroach Theory for Self Development by Sundar Pichai
Με πιο απλά λόγια αυτό που μας ενοχλεί περισσότερο και μας δημιουργεί έντονα συναισθήματα, αντιδράσεις και ενοχλητικές σκέψεις δεν είναι το γεγονός σαν γεγονός, αλλά η νοηματοδότηση που δίνουμε σε αυτό το ερέθισμα ( το γεγονός). Συνήθως, πίσω από τη δυσκολία διαχείρισης ενός περιστατικού «κρύβεται» μια σκέψη για τον εαυτό, τον κόσμο και τους άλλους. Κάποιες φορές θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε σαν ένα μονόδρομο, σαν ένα γνωστό μονοπάτι σκέψης στο οποίο δεν υπάρχουν εναλλακτικές διέξοδοι νοηματοδότησης.
Μini Homework σκέψης: Μήπως το νόημα που δίνω σε αυτό το γεγονός τελικά αποτελεί την άποψη που έχω εγώ ο ίδιος για τον εαυτό μου;
Μήπως παρατηρώ πως αυτή η άποψη που έχω για τον εαυτό μου έρχεται στην επιφάνεια αρκετά συχνά και πυροδοτείται από την επαφή με φίλους, συναδέλφους, συντρόφους κτλ; (π.χ. Αυτός ο οδηγός πάτησε την κόρνα του αυτοκινήτου του, καθώς διέσχιζα την πεζοδιάβαση, γιατί βιαζόταν, έπρεπε να τη διασχίσω πιο γρήγορα, όπως πάντα τίποτα δεν κάνω καλά.)
Μήπως υπάρχουν και άλλες οπτικές/εκδοχές αυτού του γεγονότος; (π.χ. Η απότομη αντίδραση του φίλου μου οφείλεται στο γεγονός πως είναι αγχωμένος αυτό το διάστημα και όχι επειδή δεν είμαι σημαντικός για εκείνον!)
